در دنیای دندانپزشکی، قالبگیری دقیق و باکیفیت دندان‌ها نقش اساسی در موفقیت درمانهای مختلف دهان و دندان ایفا می‌کند. مواد قالبگیری دندان، ابزارهای حیاتی برای ثبت جزئیات دقیق دندان‌ها هستند، به‌همین دلیل دندانپزشکان برای دستیابی به پروتزهای دندانی و ترمیم‌های ایدئال وسواس زیادی در انتخاب بهترین مواد قالبگیری دندان به‌خرج میدهند.
در ادامه این مقاله از مجله شاپ دنت ما به بررسی و مقایسه ویژگی‌ها، مزایا و معایب انواع مختلف مواد قالبگیری دندانپزشکی می‌پردازیم تا متخصصانی که قصد تهیه مواد قالبگیری دندان را دارند، با توجه به نکات ذکر شده در این مقاله بتوانند ماده مناسب با هدف خود از قالبگیری دندان را تهیه کنند.
آنچه در این مقاله می‌خوانید
انواع مواد قالبگیری دندان کدام است؟
تنوع در بازار مواد قالبگیری دندان زیاد است و دندانپزشکان انتخاب مواد قالبگیری را براساس شرایط دندان‌های بیمار و هدف خود از قالبگیری انجام میدهند. یکی از فاکتورهای مهم در انتخاب مواد قالب گیری دندان، زمان میکس شدن ماده است. زمان میکس شدن هرچه کوتاه‌تر باشد، احتمال وارفتگی ماده قالبگیری کاهش یافته و عملکرد مواد روی دندان بیمار بهتر خواهد بود. به‌صورت کلی انواع مواد قالبگیری را براساس میزان انعطاف‌پذیری می‌توان به دو دسته صلب و ارتجاعی تقسیم‌بندی کرد.
مواد قالبگیری صلب
- گچ قالبگیری: این ماده قدیمی‌ترین و رایج‌ترین نوع ماده قالبگیری صلب است. ارزان قیمت و دردسترس بودن از مزایا استفاده از گچ برای قالبگیری دندان محسوب می‌شود، اما زمان‌بر بودن کار با گچ برخی دندانپزشکان از مصرف این ماده برای قالبگیری منصرف کرده است. همچنین دقت گچ برای گرفتن قالب برخی دندان‌ها اصلا مناسب نیست. از گچ بیشتر برای ساخت مدل‌های کلی از دندان‌ها و قالبگیری از نواحی بدون جزئیات دهان استفاده می‌شود.
- روی اکسید-اوژنول: این مواد از استحکام و دقت بالایی برخوردارند و برای ساخت قالب‌های نهایی، روکش‌ها، بریج‌ها و پروتزهای دندانی استفاده می‌شوند. این مواد به‌دلیل بوی تند و زمان طولانی قالبگیری، محبوبیت زیادی ندارند و فقط در شرایط خاص مورد مصرف قرار می‌گیرند.
مواد قالبگیری ارتجاعی
- هیدروکلوئیدها: این دسته از مواد شامل آلژینات و آگار می‌شوند. هیدروکلوئیدها انعطاف‌پذیری بالایی دارند و برای قالبگیری از نواحی ظریف و پیچیده دهان مانند ایمپلنت‌ها و دندان‌های آماده برای روکش مناسب هستند. آلژینات دندانپزشکی به‌دلیل ارزان بودن و سهولت استفاده، متداول‌ترین نوع ماده قالبگیری ارتجاعی است. اغلب دندانپزشکان ازمواد قالبگیری دندان آلژینات برای قالبگیری اولیه، ساخت تری‌های موقت و قالبگیری دهان کودکان استفاده می‌کنند.
- پلی‌سولفیدها: این مواد از استحکام و دقت بالایی برخوردارند و برای ساخت قالب‌های نهایی، روکش‌ها، بریج‌ها و پروتزهای دندانی پیچیده استفاده می‌شوند. پلی‌سولفیدها به‌دلیل بوی تند و زمان سفت شدن طولانی در دهان، در مقایسه با سایر مواد قالبگیری دندان محبوبیت کمتری دارند.
- سیلیکن‌ها: این دسته از مواد شامل سیلیکن‌های افزایشی (تراکمی) و سیلیکن‌های وینیل می‌شوند. سیلیکن‌ها انعطاف‌پذیری و دقت بالایی دارند و برای قالبگیری از انواع مختلف ایمپلنت‌ها، روکش‌های دندانی، ونیرهای کامپوزیت، ساخت لمینت و بریج یا پل‌های دندانی کاربرد دارند.
ست قالب گیری دندان چیست؟
ست قالب گیری دندان یک مجموعه از ابزار و مواد است که برای گرفتن قالب دقیق از دندان‌ها استفاده می‌شود. یکی از عوامل موثر بر انتخاب مواد قالبگیری، هزینه ست قالب گیری در مقایسه با کارایی آن است. به‌طور مثال قیمت خمیر قالب گیری دندان از جنس گچ در مقایسه با قیمت ست قالبگیری اسپیدکس بسیار ارزان است ولی کارایی آن نیز قابل مقایسه با ست اسپیدکس نیست و نیاز دندانپزشک برای داشتن یک قالب کامل از دندان را برطرف نمی‌کند.
فرآیند قالبگیری دندان معمولا توسط دندانپزشکان به‌منظور تهیه قالب‌هایی برای ساخت دندان‌های مصنوعی، لمینت دندان، روکش‌های دندانی (ونیر) یا ساخت ایمپلنت انجام می‌گیرد. «پوتی دندانپزشکی» یکی از مواد مورد استفاده در قالبگیری دندان است که برای ساخت قالب با ماده‌ای به نام «واش» ترکیب می‌شود تا خمیری انعطاف‌پذیر برای قالبگیری حاصل گردد. این خمیر منعطف که معمولا به‌سرعت خشک می‌شود، روی دندان‌ها قرار گرفته و قالب دندان مورد نظر پس از خشک شدن این ماده روی دندان ساخته می‌شود.
تفاوت ست قالب گیری دندان ای سیلیکون و سی سیلیکون
مواد قالبگیری دندان از ترکیبات مختلفی ساخته می‌شوند و ویژگی‌های متفاوتی دارند، به‌همین دلیل انتخاب ماده مناسب برای قالبگیری بر اساس نیازهای بالینی بیمار و با تشخیص دندانپزشک انجام می‌شود. به‌صورت کلی مواد مورد استفاده در ست قالب گیری دندان را می‌توان به لحاظ عملکرد به دو دسته «ای سیلیکون» و «سی‌سیلیکون» دسته‌بندی کرد.
این مواد در مدت زمان کوتاهی معمولا 2 الی 5 دقیقه بعد از قرار گرفتن روی دندان‌ها، خشک می‌شوند و پس از آن از دندان‌ها جدا می‌گردد، با استفاده از این مواد می‌توان ساخت قالب دقیق دندان‌ها را در مدت کوتاهی انجام داد. ست‌های قالب گیری دندان ای سیلیکون و سی سیلیکون هر دو از مواد رایج برای قالبگیری دندان هستند، اما تفاوت‌های ظریفی در عملکرد و کاربرد آنها وجود دارد. درک این تفاوت‌ها به شما کمک می‌کند تا انتخاب درستی برای نیازهای خاص خود داشته باشید.
- ای سیلیکون (A-Silicon): بر پایه پلیمرهای افزایشی (Addition-cure silicone) ساخته می‌شوند. این مواد در هنگام مخلوط شدن با فعال‌کننده، واکنش شیمیایی «افزایشی» داشته و سفت می‌شوند. این ست‌ها آب رفتگی ندارد ولی به‌دلیل هزینه بالا طرفداران آن کم است.
- سی سیلیکون (C-Silicon): بر پایه پلیمرهای تراکمی (Condensation-cure silicone) ساخته می‌شوند. این مواد در هنگام مخلوط شدن با فعال‌کننده، واکنش شیمیایی «تراکم» داشته و سفت می‌شوند. ست‌های قالبگیری سی سیلیکون آب رفتگی با درجه پایین دارند و به‌همین دلیل برای قالبگیری کلی دندان‌ها مناسب است.
معرفی 5 مورد از بهترین مواد قالبگیری دندان
نقش بسیار مهم مواد قالبگیری در حوزه دندانپزشکی باعث شده، شناخت برندها و مواد با کیفیت از اهمیت بسیار بالایی برخوردار باشد. به‌صورت کلی بهترین برندها و مواد قالبگیری دندان را در جدول زیر مقایسه کرده‌ایم تا دندانپزشکان بتوانند براساس کارایی و انتظارات مورد نیاز، بهترین انتخاب را برای خرید مواد قالبگیری دندان انجام دهند.
1. ست قالبگیری پروتسیل (protesil molding set)
ست قالبگیری پروتسیل یکی از بهترین مواد قالبگیری دندان در جهان است که در شرکت “Vannini” ایتالیا تولید می‌شود. این ست شامل مواد سیلیکونی تراکمی C-Silicon بوده و برای قالبگیری دقیق از دندان‌ها و لثه‌ها استفاده می‌شود. مزایای استفاده از این ست شامل دقت بالا، کارایی آسان و قیمت مناسب است. این ست قالبگیری برای کلیه مراحل درمانی از جمله ساخت روکش، بریج، دندان‌های مصنوعی، ارتودنسی و جراحی دهان و فک و صورت کاربرد دارد.
2. ست قالبگیری هیدرو (Hydro)
ست قالبگیری Hydro در دندانپزشکی بهعنوان یکی از تجهیزات حیاتی محسوب می‌شود. این ست شامل یک دستگاه قالبگیری و یک محلول است. با استفاده از این ست، دندانپزشکان می‌توانند قالب دقیقی از دندان بیمارانشان تهیه کنند. ست هیدرو به‌دلیل خاصیت آب‌دوستی عالی از غلظت مناسبی برای قالبگیری دندان برخوردار است و یکی از بهترین مواد قالبگیری دندان محسوب می‌شود. این محصول از نوع سیلیکون تراکمی یا سی سیلیکون است و کارایی خوبی برای قالبگیری کلی از دندان‌ها دارد.
3. ست قالبگیری اسپیدکس (Speedex)
ست قالبگیری اسپیدکس به‌دلیل محبوبیت زیادی که بین دندانپزشکان دارد، جزو بهترین مواد قالبگیری دندان محسوب می‌شود. ست اسپیدکس در شرکت سوئیسی “Coltene” طراحی شده و از مواد سیلیکون نوع C ساخته می‌شود. این ست شامل اجزای مختلفی است از جمله پوتی و لایت بادی با ویسکوزیته‌های مختلف است که از آن برای ساخت انواع قالب دندان استفاده می‌شود. مزایای این ست شامل دقت بالا، سهولت کار، زمان گیرش سریع، بوی مطبوع و قیمت مناسب است. کاربردهای آن شامل قالبگیری تمام قوس دندانی، ایمپلنت، دندان‌های عصب‌کشی شده، ارتودنسی و ساخت روکش و بریج است. استفاده از این ست به دندانپزشکان امکان تنظیم درمان بر اساس نیازهای خاص هر بیمار را می‌دهد.
4. ست قالبگیری زرماخ
زرماخ (Zermack) یکی از برترین برندهای تولید کننده ست قالب گیری دندان است، این شرکت انواع ست سیلیکونی را در دو نوع آی سیلیکون و سی سیلیکون تولید و به بازار عرضه می‌کند. کیفیت بالا و کنترل دقیق در تمامی مراحل تولید این محصولات باعث شده که آنها از نظر عملکرد و ماندگاری بسیار عالی باشند.
ست قالبگیری زرماخ سی(C) از مواد سیلیکونی با چگالی اولیه بالا و استحکام عالی پس از سخت شدن برای پرکننده تشکیل شده است. این ست دارای ویژگی Thixotropy برای شستشو است، که به معنای دارا بودن ویسکوزیته کمتر در زمان تحریک مکانیکی و افزایش ویسکوزیته در استراحت است. ست قالبگیری زرماخ A نیز از مواد سیلیکونی ساخته شده که انعطاف‌پذیری بالایی دارند و قالبگیری با آنها بسیار آسان است.
5. ست قالبگیری بناسیل A پلاس
ست قالبگیری افزایشی بناسیل، با ویژگی‌های منحصر به‌فردی مانند واش با ویسکوزیته بسیار پایین برای دقت بالای قالبگیری، قابل استفاده در قالبگیری دو مرحله‌ای پوتی دندانپزشکی و واش است. این ست دارای دقت بسیار بالا در نواحی زیر لثه و ثبت جزییات دقیق، عدم تغییر حجم تا 21 روز و بدون حباب در خون و بزاق است. سیلیکون افزایشی بناسیل بدون بو و به صورت SOFT طراحی شده و برای استفاده در نواحی که دقت بالا از لحاظ کلینیکالی بسیار حائز اهمیت است، گزینه بسیار مناسبی محسوب می‌شود. زمان لازم برای آماده‌سازی این ست در دمای 23 درجه سانتی‌گراد حدود 1 دقیقه است و مجموع زمان لازم برای داخل دهان حدود 3 دقیقه است.
سخن پایانی
انتخاب نوع مواد قالبگیری دندان به عوامل مختلفی مانند نوع درمان دندانپزشکی، وضعیت دهان بیمار و ترجیح دندانپزشک بستگی دارد. با بررسی و مقایسه ویژگی‌های مختلف از جمله زمان مخلوط کردن، زمان سفت شدن، زمان کارکرد و مزایا و معایب می‌توان به انتخاب بهترین ماده برای نیازهای خاص دندانپزشکی پرداخت. هر یک از مواد معرفی شده در این مقاله از مجله شاپ دنت، ویژگی‌ها و مزایای منحصر به‌فرد خود را دارند و باتوجه به نیازهای بیمار و عملکرد مورد انتظار دندانپزشک کارایی آنها بایکدیگر متفاوت است.
این مقاله به دندانپزشکان و متخصصان حوزه تجهیزات دندانپزشکی کمک می‌کند تا انتخاب درستی برای مواد قالبگیری دندانپزشکی خود داشته باشند و از آخرین فناوری‌ها و محصولات برتر در این حوزه برای گرفتن قالب از دندان‌های بیماران خود استفاده کنند.
منابع
https://stomadentlab.com/dental-impression-materials/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK574496/
