با گذشت زمان و ظهور فناوری های پیشرفته، رشته ی اندودنتیکس در سراسر جهان باب شده است. اندودنتیست یا متخصص اندو با درمان ریشه و پالپ دندان به کمک دندانپزشکان آمده است. در این میان، فایل های روتاری( یا چرخشی) و مکانیزه، ابزاری ارزشمند هستند که به متخصصان اندو کمک می کنند مراحل آماده سازی کانال ریشه را راحتتر و کاربردی تر پیش ببرند. دردهه های گذشته از فایل های دستی برای این کار استفاده می شد. اما امروزه انواع فایل های روتاری با استفاده از فناوری های جدید به کار رفته در آن ها، به عنوان ابزارهای مکمل فایل های دستی باب شده اند تا درمان ریشه ی دندان را آسان کنند.
در اندوونتیکس مدرن، نه تنها از روتاری فایل ها به عنوان ابزار مکانیزه استفاده می شود بلکه دستگاه های دیگری نیز برای درمان ریشه مثل موتورهای ریشه یا اپکس لوکاتورها به کار گرفته می شود. دندانپزشک و متخصص اندو می بایست با جزییات و ویژگی های اصلی مربوط به هریک از این فایل ها آگاه باشد تا به کار خود سرعت و کیفیت ببخشند. از این رو در این مطلب سعی شده است به بررسی روتاری فایل های بلو و گلد و پث فایل ها و تفاوت های آن ها بپردازیم. پس تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.
آنچه در این مقاله می‌خوانید
روتاری فایل های اندودنتیک
بیرون آوردن ضایعات و مواد شوینده که در کانال های دندانی گیر افتاده اند، یکی از مشکلاتی است که متخصصان اندو با آن سروکار دارند. تاکنون ابزار یا روشی به طور کامل نتوانسته این مشکل را بر طرف کند. اما امروزه پیشرفت های تکنولوژی در علم چرخش، آماده سازی کانال ریشه را برای دندانپزشکان و اندودنتیست ها هموار کرده و تحول عظیمی در ترمیم ریشه ی دندان در حوزه دندانپزشکی ایجاد کرده است.
خارج کردن ضایعات از کانال های دندانی توسط انواع فایل های روتاری، تفاوت هایی با هم دارند. دلیل آن را هم می توان به تکنیک های به کار رفته در ابزار، انواع طراحی تیغه ی برش، سطح مقطع، میزان باریک شدگی، آلیاژ به کار رفته، تعداد فایل های استفاده شده، نوع حرکت و راندمان برش نسبت داد. همانطور که گفته شد روتاری فایل ها به آماده سازی راحت تر کانال ریشه کمک قابل توجهی می کنند. روتاری فایل ها می توانند به صورت متداوم یا در ارتباط با ابزار دیگری بچرخند. در زیرانواع فایل های روتاری به همراه ویژگی های آن ها آمده است. دندانپزشکان و متخصصان اندو می توانند به کمک این اطلاعات، انتخاب بهتری در روتاری فایل ها و به کار گیری آن ها در فرآیندهای آماده سازی و عمل های خود داشته باشند.
سرعت نور
سر این نوع روتاری فایل ها، برش نخورده است و دربازار در اکثر اندازه ها موجود هستند.
موج یک(Dentsply Maillefer)
این نوع فایل ها، با حرکات نامتقارن و رفت و برگشتی معکوس به شکل گیری کانال های ریشه می پردازند. حرکت این نوع فایل ها به این صورت است که به طور مداوم جهت چرخش خود را در حین فرآیند شکل دهی کانال تغییر می دهند. به این صورت که یک زاویه ی چرخش بزرگ در جهت برش ایجاد می کنند و در جهت معکوس، یک زاویه ی کوچکتر درست می کنند. این نوع تغییر جهت با توجه به آناتومی ریشه ی دندان باعث پیشروی در طول مسیر کانال می شود. روتاری فایل های موج یک به سه دسته تقسیم می شوند.
فایل WaveOneTM PRIMARY (025.08):
برای فرایند آماده سازی بیشتر کانال های ریشه ی دندان طراحی شده اند.
فایل WaveOneTM SMALL (021.06):
این نوع فایل برای جایگزین کردن فایل K 010 به کار می رود. در مواردی برای دندان های جلویی تحتانی، مجاری MBII دندان های آسیاب فوقانی و یا مجاری که دارای انحنای آپیکال هستند مورد استفاده قرار می گیرند.
فایلWaveOneTM LARGE (040.08) :
در صورتی که این فایل به طول مورد نظر متخصص برسد به انتخاب مناسبی تبدیل می شود که بتواند به جای فایل K020 جایگزین شود. یا اینکه از این فایل برای دندان های جلویی فوقانی، پرمولرهای مجرای تکی و برخی از دندان های آسیاب با مجاری دارای قطر بزرگتر استفاده می کنند.
پس از فایل های موج یک در سال 2015 سیسم موج یک گلد طراحی شدند که نسبت به سیستم اولیه حدود 70 درصد انعطاف پذیری بیشتری داشتند. و آماده سازی کانال را با ایمنی بیشتری انجام می دادند. این فایل ها در سه کلاس 21،25و 31 میلی متری موجود هستند که دسته ای کوتاه به اندازه ی 11 میلی متر دارند تا بتوانند به دندان های عقب تر دسترسی بهتری داشته باشند. همچنین از دیگر مزایای این فایل ها، مدت زمان کوتاه تر آماده سازی مجرا تا 23% است که به موجب آن خستگی فرد و متخصص را کاهش می دهد.
این دو سیستم تفاوت هایی دارند که در زیر به آن ها اشاره شده است:
- سیستم موج یک از M-wire ساخته شده است. موج یک گلد جدید بعد از ساخت، تحت عملیات حرارتی قرار می گیرد و آلیاژ جدیدی به نام GOLD را به وجود می آورد.
- سیستم موج یک دارای یک بخش مثلثی محدب و خالص از D9 تا D16 است و از D1 تا D8 تغییر می کند. اما سیستم موج یک گلد دارای یک قسمت متوازی الاضلاع با لبه ی 85 درجه ای است.
Hero 642(الاستیسیته ی بالا در چرخش)(Micro Mega)
فایل هایی با زاویه ی انتقال غیر فعال هستند. با کمک یک مارپیچ سه نقطه ای، بقایای عاج به سمت تاج دندانی منتقل می شود. فایل های مخروطی 6 درصد در طول های 21 و 25 میلی متری و فایل های مخروطی 4 درصد و 2 درصد در طول های 21،25 و 29 میلی متری تولید می شوند.
پروتیپر (Dentsply Maillefer، Tulsa، Okla)
سطح مقطع آن یک مثلث محدب با لبه های گرد است و برش آن دارای زاویه ی کم و منفی است. در ورودی سمت فعال آن در D1، مخروط 0.02 میلی متر/میلی متر است اما 2 میلی متر 2 میلی متر به طول مخروط اضافه می شود (0.02 میلی متر/2میلی متر) تا به D16 برسد. این نوع فایل ها به دو دسته تقسیم می شوند.
فایل های شیپینگ:
قسمت فعال آن ها 14 میلی متر است که برای قسمت بندی کردن حرکت، مدل سازی و طراحی شده است. این نوع فایل ها خودشان به سه دسته تقسیم می شوند.
SX(حلقه ی طلایی برای باز کردن یک سوم تاجی مجرا). در مقایسه با همه ی انواع فایل های روتاری، دارای کوتاه ترین طول (19 میلی متر) است. در D1 قطری حدود 0.19 میلی متر دارد.
S1(حلقه یاسی، برای باز کردن تاجی و یک سوم میانی مجرا). قطر اپیکال D1، 0.17 میلی متر است.
S2(حلقه سفید، برای باز کردن یک سوم میانی مجرا). قطر D1 آن 0.20 میلی متر است.
فایل های فینیشینگ:
ان فایل ها ابزارهای تکمیلی برای زیاد کردن قطر کانال ریشه هستند. آن ها می توانند آپیکال داخل ریشه را متوقف کنند. بنابر دستورکار سازنده ی این محصول، یکبار باید از آن استفاده شود. اما بررسی ها نشان می دهد که می توان بیش از یکبار از آن ها استفاده کرد. در سایز های 21،25 و 31 میلی متری موجود هستند. قسمت فعال آن 16 میلی متر و مخروط ثابت سر آن 3 میلی متر است. این نوغ فایل ها خودشان به چند دسته تقسیم می شوند.
- F1. حلقه زرد، ISO 20، مخروط 7٪ و قطر در D1 ، 0.20 میلی متراست.
- F2. حلقه قرمز، ISO 25، مخروط 8٪ و قطر D1،0.25 میلی متراست.
- F3.حلقه آبی، ISO 30، مخروط 9٪ و قطر D1،0.30 میلی متر است.
- F4. حلقه مشکی، ISO 40، مخروط 6٪ و قطر D1 ، 0.40 میلی متر است.
- F5. حلقه زرد، ISO 50، مخروطی 5% و قطر D1،0.50 میلی متر است.
در زیر خلاصه ای از ویژگی های انواع فایل های روتاری پروتیپر آمده است.
نام محصول : M3 Pro Gold– Edge Taper Platinium – Edge Taper XR4
جزییات فایل های روتاری بلو
در ساخت فایل های روتاری بلو از سیم های حافظه دار استفاده شده که کیفیت کنترل شده ی بالایی دارند. آن ها پس از عملیات فعال سازی حرارتی به رنگ آبی در می آیند. روتاری فایل های بلو انعطاف پذیر و سخت هستند. این نوع فایل ها از قبل به شکل منحنی در آمده اند و برای کانال های انحنادار بسیار مناسب هستند. سر تیزتری دارند و در فرآیند آماده سازی کانال، عملکرد بهتری از خودشان نشان می دهند.
جزییات فایل های روتاری گلد
فایل های روتاری گلد از آلیاژ NITI ساخته شده اند که کیفیت بسیار بالایی دارند. آن ها پس از عملیات فعال سازی حرارتی به رنگ طلایی تبدیل می شوند. این روتاری فایل ها انعطاف پذیری خوبی دارند. راندمان برش با این فایل ها بالاست و برش با کیفیت بالایی انجام می گیرد. همچنین فایل های روتاری گلد در برابر شکست، مقاومت خوبی از خود نشان می دهند.
پث فایل ها
فایل هایی هستند که مخصوص کاتتریزاسیون هستند و برای این منظور طراحی شده اند. این فایل ها دارای ویژگی های زیر هستند:
- تیپ(سر) NiTi فعال دارند.
- قبل از استفاده از ابزارهای پث فایل می بایست یک مسیر به سمت نوک فایل های دستی به اندازه ی حداقل 10(IOS) تنظیم شود.
- در بازار در سایز های 013،016 و 019 موجود هستند.
فرق بین فایل های روتاری گلد و بلو
دندان پزشکان و متخصصان اندو بهتر است با تفاوت هایی که بین این دو نوع روتاری فایل پرکاربرد وجود دارد آشنا باشند تا انتخاب بهینه تری انجام دهند تا به کارایی نهایی مورد نظر خود دست یابند.
دو رنگ گلد و بلو زمانی برای روتاری فایل های تیپر به وجود می آید که منحنی یونیک دما مطابق با عملیات فعال سازی گرما باشد. مواد ساخته شده از جنس تیتانیوم نیکل، سختی و الاستیسیتی متفاوتی دارند. از این رو آن ها را برای آماده سازی کانال ریشه که نیاز به ابزارهایی با ویژگی های متنوع دارند، مناسب می کند.
روتاری فایل های تیپر از نوع بلو برای کانال هایی مناسب هستند که انحنای زیادی دارند. از سویی دیگر روتاری فایل های تیپر از نوع گلد نیروی برش دهنده ی بیشتری نسبت به روتاری فایل های بلو دارند. اما به اندازه ی کافی نرم و منعطف نیستند و برای کانال های ریشه که انحنای معمولی دارند بیشتر به کار برده می شوند. روتاری فایل گلد برای دندان هایی جلویی که خمیدگی ملایم دارند و دندان های عقبی که خمیدگی جزیی دارند مناسب هستند. فایل روتاری بلو برای ریشه که منحنی پیچیده تری دارند و باریک هستند عملکرد بهتری را بروز می دهند. همچنین کانال های کلسیمی نیز با فایل های بلو بهتر در مرحله آماده سازی قرار می گیرند.
نتیجه کلی
روتاری فایل ها از جنس نیکل تیتانیوم هستند که با گرما فعال می شوند و به شکل های مختلف در می آیند. فایل هایی که با این ماده تولید می شوند می توانند مطابق کانال ریشه که انحنای زیاد دارند؛ شکل بگیرند. متخصصان اندو در نظر داشته باشند که استفاده از انواع فایل های روتاری مکانیزه به معنای پشت کردن به فایل های دستی نیست بلکه این ابزارهای مدرن به بهره وری بیشتر ابزارهای سنتی کمک می کنند.
به کار گیری این ابزارهای کمکی، ریسک جداشدن وسایل از یکدیگر را برای دندانپزشکان به حداقل می رساند و از سوراخ کردن کناره های کانال های دیفیکالت ریشه ی جلوگیری می کند. بهترین برندهای روتاری فایل را می توانید از قسمت اندودانتیکس انتخاب و اقدام به خرید نمایید. آیا برند یا نوع خاصی از روتاری فایل ها را در ذهن دارید که تجربه ی خوبی از استفاده کردن از آن ها دارید و مایلید آن را به دیگر متخصصان پیشنهاد بدهید؟
منابع
https://www.dentaltix.com/en/blog/everything-you-should-know-about-endodontic-files-2-rotary-files
https://dencoendo.com/the-difference-between-blue-and-gold-of-rotary-files/